PALAESTRA

sive ludicra civium qui amant linguas antiquas

lectori

 

haec ludicre efficta sed acrius lucubrata

fecerunt cives modici minimeque indocti,

antiquis lectis libris et nocte et luce

audacius latine scribere iam conati.


VOL. II.

 

2023年新春のラテン語作文課題です。締切りは2月11日(土)とします。

投稿いただいた方々のあいだで出来上がった作文を互いに検討する機会を設ける予定です。

みなさまふるってご応募ください。

 

 

植木枝盛「民権自由論」より

 

皆さんよく、ご合点くださりませ。なんでも国は憲法と自主の精神とでこそ隆(さか)んにしてまた安全なれども憲法と人民の自主がなければ衰え紊(みだ)れて危うき事卵を積み重ねたるより甚し。嗚呼、憲法と自主というものはなんと重く尊いものではござらぬか。それをチトの考えもなく専制の政府さんが無理無残に圧し抑え常に伸ばす事のできぬようことさらに害(そこな)い妨げるとはいよいよ非道の至りではござらぬか。ああ国は憲法を立てざるべからざるなり、民権を張らざるべからざるなり。憲法を立てざれば国紊(みだ)れ、自主なければ政事暴虐となる。国紊るれば政府圧制をなし、政府圧制をなせば民沸騰して乱る。乱るれば圧し、圧せば乱る。あたかも環(たまき)の端なきに同じ。じつに困(こう)じ果てたる次第ではないか。これを直すは憲法と自主が第一の薬じゃ。



 

VOL. I.

 

IVN. MMXIV  YOKOHAMAE

 

 hoc in volumine scripta attulerunt

Shinichi YAMADA, Kazuhiko KONDO, Yosuke YASUIKE, Takumi ISHIWATA, Hiroshi KANUMA, 

Atsuhito WATANABE, Yoshio HIROSE, Kanji FUJISAWA, & Koichi HORIO, qui omnia recensuit.

AGRVMENTVM

新渡戸稲造『武士道』

「武士道の感化」より(矢内原忠雄訳)

 

武士道の徳は我が国民生活の一般的水準より遥かに高きものであるが、吾人はその山脈中さらに頭角を抜いて顕著なる数峰だけを考察したにすぎない。太陽の昇る時まず最高峰の頂をば紅に染め、それから漸次にその光を下の谷に投ずるがごとく、まず武士階級を照したる倫理体系は時をふるにしたがい大衆の間からも追従者を惹きつけた。平民主義はその指導者として天成の王者を興し、貴族主義は王者的精神を民衆の間に注入する。徳は罪悪に劣らず伝染的である。「仲間の間にただ一人の賢者があればよい、しからばすべてが賢くなる。それほど伝染は速かである」とエマスンは言う。いかなる社会的階級も道徳的感化の伝播力を拒否しえない。

THE INFLUENCE OF BUSHIDO, on the nation at large

INAZO NITOBE

 

We have brought into view only a few of the more prominent peaks which rise above the range of knightly virtues, in themselves so much more elevated than the general level of our national life. As the sun in its rising first tips the highest peaks with russet hue, and then gradually casts its rays on the valley below, so the ethical system which first enlightened the military order drew in course of time followers from amongst the masses. Democracy raises up a natural prince for its leader, and aristocracy infuses a princely spirit among the people. Virtues are no less contagious than vices. ‘There needs but one wise man in a company, and all are wise, so rapid is the contagion,’ says Emerson. No social class or caste can resist the diffusive power of moral influence.


* * *

i. EFFICIENTIA VITAE BELLATORIS

S. YAMADA

 

Adhuc consideravimus solum pauca culmina eminentia elata supra iuga virtutum equestrum: quae ipsae multo altiores sunt quam mediocritas nationis nostrae. ut sol oriens primo tingit summum iugum colore rufo, deinde paulatim illuminat luce vallem infimam, sic doctrina ethica, quae primo instituerat ordinem militarem, tempore mutato eduxit sectatores apud vulgum. democratia eligit unum principem propium pro suo capite, aristocratia affert spiritum pricipalem in populum. virtus non minus contagionis habet quam vitium. ‘opus est solum uno homine sapiente in uno globo, ut omnes sint sapientes; contagio rapida est’, inquit Emerson. neque classis ullus neque ordo in societate potest resistere diffusionem moralem.

ii. VIS VIRTVTIS NOBILIVM

K. KONDO

 

Existimavimus modo aliqua superiora, ut apices altas super montes erectas, virtutis nobilium, quae multum melior quam ea in plebe. ut enim sol primum oriens extremam montis rubore tangit deinde paulatim vallibus inferioribus lucet, ita virtus primo erudivit ad bonum nobilis, praeteritis temporibus nonnullos plebis potitur sectatores suos. democratia ducem e natura educit principem civitatis, aristocratia autem plebi mentem principis fert. virtus non minus potens in hominibus quam malum. Emerson dixit unum quidem sapientem opus esse in collegis, quorum reliqui ducuntur ad sapientes per eum; tam celeriter contagionem animi irrumpere. nulla classis in civitate resistere contra vim virtutis potest.

 


iii. eodem argumento

Y. YASUIKE

 

Consideravi modo paucos splendidos montes aliis superiores in virtutibus equitum, quae ipsae altiores sunt popularibus. ut sol oriens primo inficit summum montem rubore deinde paulatim iacit suam lucem in valles inferas, sic ratio moralis primo illuminat equitatem postea inducit discipulos ex populis. populare imperium edit gubernatorem ingenuum, et optimatium imperium fundit spiritum regalem in populum. ‘virtus est’, Emerson dicit, ‘contagiosa non minus quam vitium. opus est unum esse sapientem in sociis, et omnes sapientes erunt; contagio ita rapida est’. nulla classis resistit vi virtutis diffundenti.

iv. eodem argumento

T. ISHIWATA

 

Ex fastigiis eminentibus moralium, diximus de paucis virtutibus sublimibus: nam illae viderentur velut summa montis supra iugis, quae ipsa vero altiora terrarum sunt. sicuti sol oriens primo culmen montis colore russo illuminet, deinde fusi sint gradatim valles inferiores lumine aurorae, ita ratio moralis, quae ante erudivit classes militares solas, iam attrahit vulgus quoque. democratia edit gubernatorem regem naturalem, aristocratia infundit in populos spiritum regium. virtus non minus contactus habet quam vitium. ‘opus est’, inquit Emerson, ‘in sociis modo viro sapienti, et sapientes toti erunt; tam celer est contagio’. nulla classis nec ordo populorum resistit pandenti potentiae adfectorum moralium.


v. DE MOMENTO VIRTVTIS EQVITATVS IAPONICI

    AD ANIMOS POPVLI ALLATO

H. KANUMA

 

Virtus equitatus iaponici, cuius eminentissimos praedicatores aliquantum consideravimus, excellet super ceteros mores, qui in vita commune valent. Sicut sol oriens summum montem rubro colore tingat gradatimque inferiorem partem claram faciat, haec disciplina virtutis primo ordinem militarem erudivit, deinde paulatim ex multitudine studiosos ad se attraxit. democratia virum generosum facit moderatorem suum, aristocratia autem generosam virtutem plebi inicit. virtus non minus contagiosa est quam vitium. ‘inter socios’, inquit Emerson, ‘si modo unus sapiens est, reliqui omnes sapientes fiunt. sic rapide procedit contagio’. momentum morale ad capiendos animos tam magnum est, ut quaecumque classis vel ordo in civitate ei obsistere non possit.

vi. MOMENTVM VIRTVTIS EQUESTRIS

A. WATANABE

 

Considerabamus nonnulla excellentiora cacumina, quae surgunt supra hos montes equestris virtutis; quae ipsa multo altior est quam aequum vitae populi nostri. cum sol oritur, primo inficit cacumina altissima a rubore, tum paullatim suum radium iacit in valles inferiores, sic instituta morum quae primo inluminabant ordinem militarem, gradatim adsectatores colligebant e vulgo. democratia regem naturalem producit ut ducem, optimatium dominatus animum regalem infundit inter populos. virtus non minus contagiosa est quam vitia. ‘unus prudens’, dicit Emerson, ‘tantum necessarius est inter socios; si id gestum erit, omnes fient prudentiores’. nullum genus aut ordo potest resistere momento morali quod facile se extendit.


vii. DE MOMENTO DE BVSHIDO

Y. HIROSE

 

Paucissimi apices praestantes in nostro conspectu fuerunt inter montes sublatos de Bushido, virtute equitatus iaponici, quae ipsa de communi modo nostrae vitae maxime surgit. quasi sol oriens apices extremos coccinos primo tingat deinde paullatim inferiores valles illuminet, moralis formula ordinem militarem primo erudiebat deinde adsectatores ex multitudine vulgare inducebat. democratia regem innatum suum ducem ponit; aristocratia regalem spiritum in multitudinem infundit. virtus non minus quam vitium ad con-tigionem prona est. ‘uno sapiente’, dicit Emerson, ‘in uno coetu nobis opus est. unde omnes homines sapientes sunt. sic rapida est contagio’. nullus communis ordo diffusionem moralem obsistere potest.

viii. eodem argumento

K. FUJISAWA

 

Virtutes equitum, quarum tantum prominentias paucas elegimus ac investigavimus, multo altiores normas habent quam eae in vita vulgare. tamquam sol ascendens, primo mummum nontis luminet gradatimque radios eius humi late fulgat, ita ratio moralis, illuminato ordine militare,  postea temporibus sectatores trahit. democratia ducem naturalem surgit ut praefectum suum, aristocratia autem animum regalem civibus infundit. virtus est non minus propagans quam vitium. dixit Emerson, ‘sufficamus virum unum esse doctum sapientemque. nam tam rapidum est contagium eius ut omnes docti fiant’. nullo classi vel ordini tegere possumus vim propagationis in momento morale.


ix. VIRTVS VI AFFICIT OMNES

K. HORIO

 

Haec excelsiora sunt apud fortes viros exempla virtutum, quae ipsae multo praestant multitudinis de plebe moribus. ut enim sole oriente primi montes rubescunt superiores, deinde sensim loca inferiora usque ad valles radiis illuminantur, sic tempore mutato virtus illa, qua prius erat eruditus ordo fortium, reperiebat tandem ex populo nonnullos qui se ipsam diligerent. democratia optavit quem natura produceret principem, aristocratia autem in plebem animum induxit nobiliorem. virtus non minore vi mortales afficere solet quam vitia. ‘unus’, ait Emerson, ‘in sociis sit vir bonus, et omnes videris saniores; sic velociter valet contagio’. nullum enim genus in civitate umquam potuit alienare vim virtutis.

x. item in versu

 

ecce altissima apud fortes species virtutum,

qui vulgus superant animis ac moribus ipsis.

ut mons Phoebe oriente princeps ardet summus,

inferiora deinde nitescunt usque ad valles,

sic virtus quae nobilium ante ornaverat mores,

tandem ex plebe suos comites carissima nacta est.

cives natura duce principem optavere,

insigni autem animo reges docuerunt vulgus.

iam virtus populum vi contingit vitiis par.

‘esto unus bonus in sociis, et videris omnis

sanatos: contagia sic sunt’, inquit Emerson.

civile omne genus lustratur vi virtutis.


xi. item graece

 

Ταῦτα μὲν οὖν τὰ ὑψηλὰ τῆς τῶν ἀρίστων ἀρετῆς, ἥπερ δὴ πολὺ κρείττων ἐστὶ τοῦ συνήθους τῷ πλήθει. ὥσπερ γὰρ πρωτίστην ὄρεσιν ἀκροτάτοις ἡ ἕως φέρει τὴν χάριν, ἔπειτα δὲ χῶραι αἱ ταπεινότεραι γίγνονται ἐν τῷ φωτί, οὕτως ἐκείνη ἡ ἀρετή, ᾗ πάλαι ἐτράφη τὸ γένος τῶν ἀρίστων, κατ᾽ ὀλίγον ηὕρισκε καὶ τοὺς ἐκ τοῦ πλήθου μάλα ἑαυτὴν ἀσπαζομένους. ἡ μὲν γὰρ δημοκρατία ᾕλετο τοὺς βελτίους ἄρχειν, ἡ δὲ ἀριστοκρατία εἰς τὸν δῆμον εἰσήνεγκε τὰ τῶν ἀμείνων ἤθη. καὶ γὰρ οὐχ ἧττον γε τῆς μοχθηρίας πάντας κοινῇ ἐλαύνει ἡ ἀρετή. εἷς ἔστω, ἔφη ὁ Ἐμέρσων, ἐν τοῖς ἑταίροις ἄριστος, καὶ ἀμείνους ἂν γένοιντο οἱ ἄλλοι· οὕτω δὴ προχείρως κυρεῖ τὰ συνήθη. καὶ γάρ τοι οὐδεὶς τῶν ἐν τῇ πόλει οὐδέποτε ἀπηλλάξατο τὴν χάριν τῆς ἀρετῆς.

finis



<解題>  Palaestra とは、ギリシア語で「レスリング場」を意味します。つまりは取っ組み合いを演じる道場のことで、かつてエラスムスやトマス・モアが自分たちの作文遊戯を指して用いた言葉でもあります。PALAESTRA vol.1 (2014年) は朝日カルチャーセンター・横浜教室の西洋古典語講座に参加なさっていた学友のみなさんと私的なかたちで試みた、ラテン語作文の(苦闘の?)記録です。新渡戸稲造を題材に選んだのは、原文が英語であり、日本語から直接ラテン語に訳すよりもやり易いだろうとの判断からでしたが、いかんせん内容が少し難しすぎたでしょうか。ともあれ、ここに見られる学友諸氏の稀有なる熱意こそが「西洋古典語の私塾」という着想の契機となったことに思いを致しつつ、敬意と感謝を込めてここに一部改訂のうえ再録します。

 

Vol. 2 が陽の目を見ることを祈念して、、

堀尾 耕一